بالون آنژيوپلاستی كواركتاسيون

در واقع بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون، سرخرگ های قلب را از راه پوست با مداخله عروق کرونر می‌ گشاید. در این روش، یک بالون کوچک را در عروق مسدود قرار می‌ دهند و به بالا می فرستند که باعث بهبود تنگی نفس و درد قفسه سینه ناشی از شریان‌ های بسته در قلب می گردد. در ادامه در مورد عارضه تنگی آئورت و راه‌های درمان آن به خصوص بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون صحبت خواهیم کرد.

کوآرکتاسیون آئورت چیست ؟

کوآرکتاسیون آئورت (Coarctation of Aorta) یا همان تنگی آئورت نوعی بیماری مادرزادی نهان است که به فشردگی و تنگ شدن مسیر رگ‌های اصلی قلب گفته می شود. این نقص طبیعی در بین هر ده هزار نوزاد متولد شده یک بار دیده می شود و تقریباً 5% تا 10% از جامعه آماری نقص‌های مادرزادی قلب را به خود اختصاص می دهد.

علائم کوآرکتاسیون آئورت

بیماری تنگی آئورت ممکن است از نظر شدت خفیف یا قوی باشد. این موضوع به دو عامل بستگی دارد. عامل اول محل تنگ شدن و گرفتگی آئورت است و عامل دوم، شدت گرفتگی آن. از نظر محل گرفتی رگ، کوآرکتاسیون به دو دسته تقسیم می شود:

1. Preductal
2. Postductal

یعنی ممکن است محل گرفتگی و تنگ شدگی رگ قبل از داکتوس آرتریوزوس یا پس از آن باشد. در حالت اول یعنی گرفتگی پیش از داکتال این بیماری احتمالاً را می توان در کودکان شیرخوار با استفاده از آزمایش اکو قلب جنین تشخیص داد و از این رو به آن کوآرکتاسیون شیرخواران نیز می گویند. البته این تشخیص زود هنگام منوط به قوی بودن شدت بیماری در نوزادان است که خود را در سیانوزه شدن برخی نقاط پوست مانند منطقه تحتانی یا دست و پاها نشان می دهد.

تنگی شریان آئورت , حالت دوم این بیماری یعنی گرفتگی پس از داکتال، حالتی است که به ندرت در نوزادان قابل تشخیص خواهد بود و از این رو به آن کوآرکتاسیون بزرگسال نیز گفته می شود. این بیماری در بزرگسالان در صورت شدید بودن با علائم زیر قابل تشخیص است:

• عدم تحمل فعالیت
• سردرد مکرر
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• خونریزی از بینی
• یخ کردن یا درد پاها بعد از فعالیت
• تفاوت فشار خون در دست و پا (فشار خون بالا در دست و فشار خون پایین در پا)
• فشارخون بالای مقاوم به درمان

تشخیص کوآرکتاسیون آئورت

آزمایشاتی که برای تشخیص کوآرکتاسیون آئورت در بزرگسالان انجام می گیرد عبارتند از:

• نوار قلب
• عکس ساده قفسه سینه
• اکوکاردیوگرافی
• سی‌تی‌اسکن قفسه سینه
• ام‌آر‌آی قفسه سینه
• آنژیوگرافی آئورت

در صورتیکه علائم بیمار واضح باشند نیازی به انجام تمامی آزمایش های ذکر شده نیست و پزشک میتواند راحت تر مشکل را تشخیص دهد.

عوارض تنگی آئورت

مهمترین عوارض کوآرکتاسیون در نوزادان عبارت است از :

• رنگ پریدگی پوست
• تنفس دشوار
• عدم میل به غذا خوردن
• تحریک پذیری بالا
• عرق کردن بیش از اندازه طبیعی

در موارد حاد این بیماری میتواند منجر به سکته قلبی کودک و یا نارسایی جدی قلب و حتی مرگ شود.

عوارض تنگی آئورت در بزرگسالان عبارت است از:

• ضعف عضلانی و جسمانی
• فشار خون بالا (به شکلی که با دارو نیز به سختی کنترل شود)
• گرفتگی و سردی پاها
• درد سنگین قفسه سینه
• سردردهای مکرر
• تنگی ناگهانی نفس

برای بزرگسالان نیز در موارد خاص این عارضه میتواند منجر به حمله قلبی شود.

راه‌های درمان کوآرکتاسیون آئورت

در گذشته تنها راه درمان تنگی آئورت عمل جراحی بود اما در حال حاضر با پیشرفت علم پزشکی با در نظر گرفتن وضعیت بیمار , نوع و میزان تنگی روش های مختلفی برای درمان این مشکل قلبی وجود دارد. اصلی ترین روش های درمان عبارتند از : بالون آنژیوپلاستی , عمل جراحی و گذاشتن استنت. در ادامه به صورت مفصل درباره بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون صحبت و خواهیم کرد.

درمان کوآرکتاسیون با روش بالون آنژیوپلاستی

زمانی که عروق قلب به دلایل مختلف، تنگ یا بسته می شود، از بالون آنژیوپلاستی جهت ترمیم و درمان آن بهره می‌گیرند. در واقع، بالون آنژیوپلاستی، سرخرگ های قلب را از راه پوست با مداخله عروق کرونر می‌ گشاید. در این روش، یک بالون کوچک را در عروق مسدود قرار می‌ دهند و به بالا می فرستند که باعث بهبود تنگی نفس و درد قفسه سینه ناشی از شریان‌ های بسته در قلب می گردد. به طوری که در یک حمله قلبی، به سرعت شریان های بسته را باز می‌ کند و از آسیب های جدی به قلب جلوگیری می ‌نماید.

بالون آنژیوپلاستی برای گرفتگی‌های یا تنگی‌های نسبتاً خفیف تر مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش یک لوله نازک موسوم به کاتتر که در قسمت سر خود دارای یک بالن است از طریق رگی در پا به مسیر گرفتگی آئورت رفته و وقتی به محل کوآرکتاسیون آئورت رسید، بالون باد می شود تا بتواند بخشی از گرفتگی را رفع نماید.

بالون آنژیوپلاستی چیست و در چه مواردی به کار می رود؟

همانطور که می‌ دانید، عضو اصلی در خونرسانی به کل بدن، قلب انسان می باشد که با استفاده از سرخرگ های کرونر، مواد غذایی و اکسیژن مورد نیاز خود را تامین می‌ کند. بنابراین تنگی یا مسدود شدن این رگ ها، سبب ایجاد اختلال در خونرسانی قلب می شود که در نهایت منجر به حملات قلبی یا نارسایی آن می‌گردد.

معمولاً دیواره رگ به شکل طبیعی، صاف و بدون ناهمواری می ‌باشد. ولی با یک سری عوامل از جمله فشار خون بالا، دیابت، چربی بالا، استعمال دخانیات و همچنین افزایش سن، چربی اضافی در این رگ ها جمع می ‌شود که به آنها پلاک گویند.

تجمع پلاک در دیواره رگ، باعث تنگی و سفتی آن می ‌شود که مشکلاتی را در خون رسانی قلب به وجود می ‌آورد. در این صورت، با روش رایج پرتو نگاری که خطرش از جراحی قلب کمتر است، در سرخرگ های عروق کرونر، خونرسانی دوباره احیا می ‌شود. در حقیقت، به ترمیم سرخرگ های کرونر از راه پوست، بالون آنژیوپلاستی می‌ گویند.

انجام این عمل در قسمت آنژیوگرافی صورت می ‌پذیرد. در آنژیوگرافی، با استفاده از یک ماده تزریقی رنگی، از رگ های قلب عکس گرفته می ‌شود که مکان گرفتگی یا انسداد رگ‌ ها و شدت آن را مشخص می‌ کند. اگر تنگی رگ قلب حدود ۷۰ درصد باشد، تنگی شدید تلقی می‌ گردد که به درمان نیاز دارد.

بالون آنژیوپلاستی چگونه انجام می شود؟

به طور کلی، بالون آنژیوپلاستی جهت درمان کوآرکتاسیون آئورت در نوزادان و کودکان و یک بیماری قلبی که آترواسکلروز نام دارد در بزرگسالان، انجام می‌ شود. در واقع آترواسکلروز، به وجود آمدن پلاک چربی در رگ‌ های خونی قلب می باشد. باید بدانید هنگامی که فرد دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس و یا حمله قلبی شود و درمان دارویی و یا تغییراتی در روش زندگی، پاسخگوی بهبود سلامت قلب نباشد، در این صورت، پزشک متخصص، بالون آنژیوپلاستی را جهت درمان معرفی می نماید که بهترین گزینه برای اینگونه بیماران قلبی می باشد.

این روش درمان، برای افرادی که عضله قلب ضعیف یا گرفتگی عروق خونی دارند، مناسب نیست و بهتر است از عمل جراحی بای پس عروق کرونر بهره بگیرند که در آن بخش انسداد شریان ها به کمک رگ های خونی سایر قسمت ‌های بدن، جایگزین می گردد. برای آن دسته از بیمارانی که دیابت دارند و دچار انسداد چندگانه شده‌ اند، پزشک متخصص، عمل جراحی بای پس عروق کرونر را پیشنهاد می ‌دهد. البته انجام بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون و جراحی بای پس، به وضعیت بیمار و شدت بیماری قلبی او بستگی دارد.

خطرات ناشی از بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون

درست است که بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون از جراحی بای پس کم تهاجمی تر می باشد، ولی باز هم خطراتی را شامل می ‌شود که تعدادی از متداول ترین آنها را بیان می نماییم.

• احتمال حمله قلبی

امکان دارد در حین انجام بالون آنژیوپلاستی، یک حمله قلبی پیش آید که بسیار نادر است.

• لخته شدن خون در رگ ها

لخته های خون حتی بعد از عمل نیز احتمال دارد ایجاد شود و سبب مسدود شدن سرخرگ ها و در نتیجه حمله قلبی گردد.

• تنگی شریان ها

در این عمل بدون استنت گذاری، تقریباً ۳۰ درصد از بیماران، دچار تنگی شریان می ‌شوند.

• خونریزی شدید

در بعضی مواقع، عمل بالون آنژیوپلاستی باعث کبودی می گردد. ولی خونریزی شدید در قسمت های دیگر بدن از جمله دست و پا را نیز به همراه دارد که نیاز به انتقال خون یا جراحی می باشد.

• آسیب به کلیه

افرادی که مشکلات کلیوی دارند، رنگ استفاده شده در آنژیوپلاستی و قرار دادن استنت در آنها، سبب آسیب به کلیه می گردد.

• مشکلات ریتم قلب

در انجام بالون آنژیوپلاستی، ضربان قلب خیلی تند یا خیلی کند کار می کند. اما این مشکلات ریتم قلب در زمان کوتاهی اتفاق می ‌افتد که با دارو یا ضربان ساز برطرف می گردد.

• پارگی یا آسیب عروق کرونر قلب

در این عمل، احتمال پارگی و آسیب به کرونر قلب وجود دارد.

• احتمال سکته مغزی در افراد

هنگامی که کاتتر توسط آئورت در طی مراحل بالون آنژیوپلاستی قرار داده می شود، احتمال سکته مغزی وجود دارد. همچنین احتمال ایجاد لخته ‌خون ‌در کاتتر هست که به مغز انتقال پیدا می ‌کند و سبب سکته مغزی می ‌شود.

مزیت‌ های بالون آنژیوپلاستی

یکی از مزیت‌ های بالون آنژیوپلاستی این است که برخلاف جراحی قلب باز، نیاز به برش گسترده در ناحیه قفسه سینه ندارد. لذا بیمار، زمان کمتری را در بیمارستان سپری می ‌کند. معمولاً برای انجام این عمل، فرد حدود دو روز بستری می شود. در این عمل، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌ کنند و چند روز بعد از عمل نیز شخص می تواند کار های روزانه خود را انجام دهد. احتمال گرفتگی و انسداد مجدد عروق با انجام عمل بالون آنژیوپلاستی نیز وجود دارد.

در دنیای امروزی، با پیشرفت تکنولوژی و بهره‌ گیری از استنت های دارویی، احتمال تنگی و گرفتگی مجدد در رگ ها بسیار پایین می باشد. به همین علت پزشکان استفاده از استنت را پیشنهاد می‌ کنند. همچنین با در نظر گرفتن میزان تنگی عروق و مکان انسداد آن و نوع رگ درگیر شده، درباره نوع درمان مربوطه تصمیم گیری می کنند.

اقدامات لازم قبل از عمل بالون آنژیوپلاستی

پزشک متخصص قبل از انجام عمل بالون آنژیوپلاستی کوآرکتاسیون، به معاینه بیمار و بررسی سابقه پزشکی او می‌ پردازد. آزمایش تصویر برداری نیز جهت نتیجه بخش بودن این عمل انجام می‌ شود. در عمل آنژیوگرافی عروق کرونر قلب، مایع رنگی به وسیله کاتتر که یک لوله نازک و بلندی است و از شریان کشاله ران، مچ دست یا بازو به شریان قلب وارد می شود، تزریق می گردد.

زمانی که رنگ وارد عروق می شود، پزشک می تواند محل شریان های مسدود را بر روی فیلم مشاهده نماید و در صورتی که انسداد را در حین آنژیوگرافی بیابد، سریعاً عمل بالون آنژیوپلاستی را بعد از آنژیوگرافی انجام می ‌دهد. به طور معمول، بیمار حدود ۸ ساعت قبل از انجام این عمل، نباید چیزی بخورد یا بنوشد. همچنین آزمایش خون و رادیوگرافی در ناحیه قفسه سینه و الکتروکاردیوگرام نیز باید صورت پذیرد.

ارزیابی انتظارات در حین عمل بالون آنژیوپلاستی

در عمل بالون آنژیوپلاستی فقط یک شکاف کوچک بر روی رگ پا، بازو و یا مچ دست ایجاد می‌ کنند تا لوله نازک یا کاتتر از آن طریق وارد بدن بیمار شود. مدت زمان این عمل که بستگی به تعداد عروق مسدود در قلب بیمار دارد، چند ساعت به طول می ‌انجامد. یک متخصص قلب و مجموعه ‌ای از پرستاران و تکنسین های متخصص قلب و عروق، عمل بالون آنژیوپلاستی را در اتاق عمل مخصوصی که کاتتریزاسیون نام دارد، انجام می‌ دهند. نام دیگر این اتاق، کات لب می باشد.

انجام این عمل از طریق یک رگ در کشاله ران که به آن سرخرگ فمورال گویند، صورت می ‌گیرد. معمولاً قبل از بالون زدن، ناحیه برش زده را ضد عفونی می نمایند و قسمتی را که کاتتر وارد می‌ شود را بی‌حسی موضعی تزریق می ‌کنند و سپس چند پد الکترود را جهت کنترل قلب، بر روی قفسه سینه بیمار قرار می ‌دهند. در این عمل، نیاز به بیهوشی عمومی نمی باشد و در صورتی که فرد در حین عمل بیدار است، خوردن آرام بخش می‌ تواند اثربخش باشد. همچنین دریافت دارو های ضد انعقاد خون و ضد خونریزی و نیز مایعات به وسیله کاتتر IV امکان پذیر است.

در این هنگام، بالون زدن آغاز می گردد. بعد از اینکه کاتتر را از شریان وارد می ‌کنند تا به انسداد در قلب برسد، بیمار در آن قسمت که سوند قرار دارد، احساس فشار می کند. همانطور که قبلا نیز به آن اشاره شد، مقداری رنگ از طریق کاتتر تزریق می ‌شود که برای محل یابی انسداد قلب بر روی تصاویر اشعه ایکس به پزشک کمک شایانی می ‌کند. در این مرحله، در انتهای کاتتر، یک بالون کوچک را پر می‌ کنند و توسط آن، شریان مسدود شده قلب را باز می نماید. سپس بالون تخلیه و حذف می گردد.

در این فرآیند، بالون چند بار ممکن است توسط پزشک باد شود و خالی شود تا شریان باز گردد. در صورتی که تعدادی انسداد وجود داشته باشد، این عملیات برای هر کدام از آنها تکرار می ‌شود. در این راستا، بالون، خون را موقتاً به قسمتی از قلب انتقال می‌ دهد که سبب احساس درد در ناحیه قفسه سینه می گردد. در بعضی مواقع، پزشک متخصص همراه با بالون زدن، یک استنت را نیز در رگ گرفته شده یا انسداد، جایگذاری می نماید تا مجدداً تنگی به وجود نیاید.

مراحل بعد از عمل بالون آنژیوپلاستی

معمولا بعد از بالون آنژیوپلاستی، بیمار به مدت ۲۴ ساعت در بیمارستان بستری می ‌شود تا قلب او تحت کنترل باشد و دارو های لازم تنظیم شوند. در صورتی که حمله قلبی رخ دهد و استنت گذاری و آنژیوپلاستی لازم باشد، دوره بهبودی طولانی ‌تر می ‌شود.

رعایت نکات و مراقبت های بعد از عمل بالون آنژیوپلاستی

• مایعات زیادی بنوشید تا رنگ کنتراست داخل بدنتان از بین برود.
• از انجام تمرینات شدید خودداری کنید.
• تا یک روز بعد از عمل، اجسام سنگین بلند نکنید.
• معمولاً دو روز بعد از انجام این عمل، می توانید فعالیت های روزانه خود را انجام دهید.
• می توانید یک روز بعد از عمل به حمام بروید. فقط حواستان باشد که حمام کم بخار و کوتاه باشد.
• پیاده‌ روی را از روزی ۵ دقیقه شروع کرده و کم کم به نیم ساعت برسانید.
• سیگار و مشروبات الکلی را استفاده نکنید.
• اگر در محل عمل احساس درد کردید و یا کبودی ظاهر شد، از کمپرس آب گرم استفاده نمایید.
• در صورت درد در قفسه سینه، کبودی و تورم در محل ورودی کاتتر، بی حسی، تنگی نفس، تب، خونریزی و سردی دست و پا، حتماً به پزشک مراجعه نمایید.

دکتر احمد وصال فوق تخصص قلب اطفال و اینترونشن قلب کودکان و بزرگسالان